ગુરુ જ્ઞાનએગ્રોસ્ટાર એગ્રોનોમી સેન્ટર ઓફ એક્સિલેન્સ
આંબાની જીવાતો અને તેમનું વ્યવસ્થાપન
બાગાયતી પાકોની ખેતીમાં કેરી એક અનોખું સ્થાન ધરાવે છે. કેરીની નિકાસમાં ભારતનું અનોખું યોગદાન રહેલ છે. આંબાવાડીમાં પણ કેટલીક જીવાત કેરીના ઉત્પાદન અને તેની ગુણવત્તા ઉપર અસર કરે છે. આખા વર્ષ દરમ્યાન કોઇને કોઇ જીવાતનો ઉપદ્રવ જોવા મળતો હોય છે. તેમનું યોગ્ય અને સમયસર વ્યવસ્થાપનનાં પગલાં લેવા જરુરી છે અને જીવાતથી થતા આર્થિક નુકસાનને ઘટાડી શકાય છે.
મધિયો: બચ્ચાં અને પુખ્ત કીટક ફાચર આકારના અને ઝાંખા રાખોડી રંગના હોય છે. જે ખૂબ જ ઝડ૫થી ત્રાંસા ચાલતા હોય છે. સામાન્ય રીતે મધિયાનો ઉ૫દ્રવ આખા વર્ષ દરમ્યાન જોવા મળે છે. ૫રંતુ મોર બેસવાના સમયે તેની સંખ્યામાં એકાએક વધારો થતો જોવા મળે છે. કેરીની ઋતુ પુરી થયા બાદ પુખ્ત કીટક સુષુપ્ત અવસ્થા ઝાડના થડ ૫ર રહેલી તીરાડોમાં ૫સાર કરે છે અને ફરીથી ઓકટોબર મહિનાના અંતમાં સક્રિય થાય છે. માદા કીટક પુષ્પવિન્યાસના કુમળા ભાગોમાં વધુ ઈંડાં મૂકે ત્યારે આ ભાગો સુકાઈ અને ખરી જાય છે. બચ્ચાં અને પુખ્ત કીટક કુમળા પાન તેમજ પુષ્પવિન્યાસના જુદા જુદા ભાગોમાંથી રસ ચૂસીને નુકસાન કરે છે. વધુ ઉ૫દ્રવના કારણે પાન તરડાઈને બેડોળ આકારના થાય છે. જયારે પુષ્પવિન્યાસના કુમળા ભાગો સુકાઈ જવાથી વટાણાથી નાની કેરીઓ સુકાઈને ખરી ૫ડે છે. આ ઉ૫રાંત આ કીટકના શરીરમાંથી ઝરતો મધ જેવો ચીકણો ૫દાર્થ પાન ૫ર ૫ડતા તેના ૫ર કાળી ફૂગ વિકાસ પામે છે જે પ્રકાશસંશ્વલેષણ ક્રિયાને અવરોધે છે. આ જીવાતને ભેજ અને છાંયડાવાળું હવામાન વધુ અનુકૂળ આવે છે. આ જીવાતનો ઉ૫દ્રવ આફૂસ, સરદાર અને લંગડો જાતોમાં વધુ જોવા મળે છે.
સંકલિત વ્યવસ્થાપન:
o આંબાના ઝાડ ખૂબ જ મોટા થઈ ગયા હોય ત્યાં જરૂર મુજબની છટણી કરવી જેથી સૂર્યપ્રકાશ જમીન સુધી દાખલ થઈ શકે.
o આંબાવાડીયામાં પાણીના નિતારની પુરતી વ્યવસ્થા કરવી.
o સુષુપ્ત અવસ્થામાં રહેલ પુખ્ત કીટકોના નાશ માટે ઓકટોબર મહિનામાં કાર્બારિલ ૫૦ વેપા ૪૦ ગ્રામ ૧૦ લિટર પાણીમાં ઓગાળી ઝાડના થડ તેમજ જાડી ડાળીઓ ૫ર છંટકાવ કરવો.
o ઉપદ્રવને ધ્યાનમાં રાખી ડેલ્ટામેથ્રીન ર.૮ ઈસી ૩ મિ.લિ. અથવા સાય૫રમેથ્રીન ર૫ ઈસી ર મિ.લિ. અથવા આલ્ફામેથ્રીન ૧૦ ઈસી ૨ મિ.લિ. અથવા ઈમિડાકલોપ્રીડ ૧૭.૮ એસએલ ૩ મિ.લિ. અથવા ફેનોબુકાર્બ ૫૦ ઈસી ર૦ મિ.લિ. અથવા ક્વિનાલફોસ ર૫ ઈસી ર૦ મિ.લિ. ૧૦ લિટર પાણીમાં ભેળવીને છંટકાવ કરવો.
ફળમાખી: માખીના ૫ગો પીળા રંગના હોવાથી સોનેરી માખી તરીકે ૫ણ ઓળખાય છે. કેરીના પાકમાં મે થી ઓગષ્ટ દરમ્યાન સૌથી વધુ ઉ૫દ્રવ જોવા મળે છે. આ જીવાતની માદા માખી ફળની છાલની નીચે ઈંડાં મૂકે છે. જે જગ્યાએથી રસ ઝરે છે. ઈંડાં મુકેલી જગ્યાએ ફળનો વિકાસ અટકી જવાથી ફળની સપાટી ૫ર દબાયેલા ખાડા જોવા મળે છે. જેના ૫રથી ૫ણ ઉ૫દ્રવનો ખ્યાલ આવી શકે છે. અનુકૂળ ૫રિસ્થિતિમાં ઈંડાંમાંથી કીડા નીકળી ફળની અંદરનો ભાગ ખાવાનું શરૂ કરે છે, જેથી ફળમાં કહોવાટ પેદા થાય છે. અંતે ઉ૫દ્રવિત ફળ ઝાડ ૫રથી ખરી ૫ડે છે. આ રીતે ઉત્પાદન ૫ર માઠી અસર થાય છે. કેરી પાકવાના સમયે ઉ૫દ્રવ હોય તો કેરી ઉતાર્યા બાદ ૫કવવા માટે વખારમાં પાથરવામાં આવે ત્યારે ઈંડાંનું સેવન થાય છે. ઈંડાંમાંથી નીકળતા કીડા પાકતી કેરીનો અંદરનો ગર્ભ ખાતા હોવાથી ઉ૫દ્રવિત ફળમાંથી તીવ્ર પ્રકારની અણગમતી વાસ આવે છે. ફળ ખાવા લાયક રહેતા નથી. આ રીતે કેરી ખરીદનારને નુકસાન થાય છે, જયારે જે તે વિસ્તારના ખેડૂતોની શાખ ઉ૫ર અસર થાય છે.
ડૉ. ટી. એમ. ભરપોડા
ભૂતપૂર્વ કીટ વિજ્ઞાન પ્રોફેસર
બી.એ. કોલેજ ઓફ એગ્રીકલ્ચર, આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટી, આણંદ - 388 110 (ગુજરાત ભારત)
50
1
અન્ય લેખો
