रोगसाथशास्त्र: • जुलै ते ऑक्‍टोबर महिन्यात जनावरांच्या शरीरावर गोचीड खूप जास्त प्रमाणात आढळतात. • उष्ण व दमट हवामान, इतर रोगाचा प्रादुर्भाव इत्यादी गोष्टी रोगनिर्मितीस मदत करतात. • विदेशी जनावरांची रोगाचा बळी पडण्याची शक्यता तुलनात्मकदृष्ट्या जास्त असते. सामान्यतः गाई, बैल यांच्या तुलनेत म्हशी प्रतिरोधक असतात. • सततच्या स्थलांतरणामुळे थकवा जाणवतो व त्यामुळेसुद्धा या रोगाचा प्रादुर्भाव होत असल्याचे आढळून आले आहे. • सहसा संकरित वासरामध्ये या रोगाचे प्रमाण अधिक असते, त्यामुळे प्रादुर्भाव झालेली जनावरे या रोगाला जास्त बळी पडतात लक्षणे: • जनावरांच्या शरीराचे तापमान ४० ते ४१ अंश सेल्सिअस (१०२-१०६ अंश फॅरनहाइट) पर्यंत वाढते. • नाकातून, डोळ्यांतून पाणी (अश्रू) वाहणे, हृदयाचे जलद स्पंदन, लासिकाग्रंथी (लीम्फ ग्रंथी) आकारमानाने वाढतात. • रक्तमिश्रित विष्ठा, भूक कमी होणे, रवंथ करणे बंद होते. नाडीचे ठोके जलद होतात. जनावर कृश होत जाते आणि अर्धशयन स्थिती ग्रहण करते. • श्‍वसनाला त्रास होतो अाणि श्वसनाचा वेग जलद असतो. शेवटच्या काळात नाकावाटे फेसाळ विसर्ग वाहतो प्रतिबंधक उपाय- गोठ्यातील गोचीड निर्मूलन: 1. जनावरांचा नियमित खरारा करावा. 2. पशुतज्ज्ञांच्या सल्ल्याने जनावरांचे गोचीड निर्मूलन करावे. 3. वर्षातून दोनदा गोठ्यातील भेगा फ्लेमगनच्या साह्याने जाळून घ्याव्यात. संदर्भ – अग्रोवन