फळवर्गीय भाजीपाला पिकांच्या अपेक्षित उत्पादनासाठी लागवडीची योग्य वेळ, योग्य वाणाची निवड या बाबींकडे काळजीपूर्वक लक्ष द्यावे. योग्य प्रमाणात फळधारणेसाठी इतरही अनेक घटक कारणीभूत असतात. त्यांची माहिती घेऊन लागवडीचे नियोजन व उपाययोजना कराव्यात. सातत्याने होणारे हवामानातील बदल, पाणीटंचाई किंवा अतिरिक्त पाण्याचा वापर, असंतुलित अन्नद्रव्ये व्यवस्थापन, कीड व रोगांचा प्रादुर्भाव तसेच पिकात मधमाशीच्या अभावामुळे परागीभवन न होणे आदी कारणांमुळेही फळधारणा कमी होते. फळधारणा न होण्याची कारणे 1. अयोग्य जातीची निवड 2. लागवडीचा अयोग्य कालावधी 3. समतोल अन्नद्रव्याचा अभाव 4. सिंचनाचे अयोग्य नियोजन 5. परपरागीकरण समस्या 6. नर व मादी फुलांचे गुणोत्तर 7. पीकसंजीवकांचा अभाव 8. योग्य अवस्थेमध्ये काढणी न करणे 9. अयोग्य कीड व रोग नियंत्रण उपाययोजना- • वातावरणातील तापमान, आर्द्रता, सूर्यप्रकाशाचा कालावधी, पर्जन्यमान या घटकांचा फुलांच्या निर्मितीवर, परागीभवनावर, फळधारणेवर व वाढीवर परिणाम होत असतो. तसेच भाजीपाला पिकाच्या काही जातींची पक्वता लवकर होते. काहींची उशिरा होते. त्यामुळे हंगाम व कालावधीनुसार योग्य जातींची निवड करावी. • अन्नद्रव्यांची कमतरता तसेच अयोग्य वेळी वापर केल्यास फुलांची निर्मिती, फळधारणा कमी होते. त्यासाठी मातीपरीक्षणानुसार आणि पिक वाढीच्या अवस्थेनुसार पिकास मुख्य व सूक्ष्मअन्नद्रव्यांचा योग्य वेळी व योग्य प्रमाणात वापर करावा. • पीक अवस्थेनुसार योग्य प्रमाणात पाणीपुरवठा करावा. ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर केल्यास फायदेशीर • परपरागीकरण आवश्यक असलेल्या पिकात (वेलवर्गीय भाजीपाला) नर व मादी फुलांचे भाग एकत्र नसतात. त्यामुळे परपरागीकरणासाठी मधमाशा, फुलपाखरे मदत करतात. त्यामुळे भाजीपाला उत्पादन क्षेत्रात किंवा जवळपास मधमाशी पालन करावे. • पीक फुलोरा अवस्थेत आल्यानंतर कीडनाशकांचा वापर टाळावा. ते शक्य नसल्यास मधमाशांना हानिकारक असलेली कीडनाशके वापरु नयेत किंवा जैविक कीडनाशकांचा वापर करावा • पीक २ व ४ पानांच्या अवस्थेत असताना अल्फा नॅपथ्यालीक ऍसिटिक ऍसिड यांसारख्या संजीवकांचा वापर फवारणी साठी केल्यास मादी फुलांची संख्या वाढते. • काही भाजीपाला पिकांमध्ये (उदा. वांगी) एकूण फुलोत्पादनापैकी बरीच फुले नैसर्गिक फळधारणा करण्यास अक्षम असतात. या समस्येवर उपाय म्हणून फुलधारणेस सुरवात झाल्यानंतर शिफारशीत वाढ रोधकाची फवारणी केल्यास फायदा होतो. • वेळीच योग्य पद्धतीने रोग व किडींचे नियंत्रण करावे व अन्नद्रव्ये पुरवठा करून फुल, फळगळ नियंत्रित करावी. • फळांची काढणी योग्य वेळी केल्यास नवीन फुलांच्या निर्मितीसाठी व उपलब्ध फुलांच्या योग्य वाढीसाठी मदत मिळते. संदर्भ:-अ‍ॅग्रोस्टार अ‍ॅग्रोनॉमी सेंटर ऑफ एक्सीलेंन्स. हि उपयुक्त माहिती आवडल्यास लाईक 👍 करून आपल्या इतर शेतकरी मित्रांना जरूर शेअर करा.