एकात्मिक कीड व्यवस्थापन' पद्धती मध्ये मित्रकीटकांच्या वापराद्वारे जैविक कीडनियंत्रण हे महत्वाचे आहे. प्राणीजगतात कीटकांचा वर्ग फार विशाल आहे. त्यात जशा हानिकारक किडी आहेत तसेच उपयुक्त कीटकही अनंत आहेत. हानिकारक व मित्रकीटक यांच्यातील गफलत टाळण्यासाठी त्यांची आपल्याला ओळख असणे आवश्यक आहे. मित्र कीटकांची ओळख:- अ) परोपजीवी कीटक - हे मित्रकीटक नुकसानकारक किडींपेक्षा आकाराने लहान व चपळ असतात. किडीच्या अंगावर किंवा शरीरामध्ये राहून त्यांना ते हळूहळू खातात व मारतात. 1) ट्रायकोग्रामा चिलोनस :- या परोपजीवी कीटकांचा उपयोग ऊस, भात, मका व ज्वारीवरील खोडकिडी, कांडी कीड, कपाशीवरील बोंड अळी, भाजीपाला पिकांवरील शेंडा व फळे पोखरणारी अळी, घाटे अळी, आदी किडींच्या नियंत्रणासाठी होतो. प्रसारण :- ५० हजार प्रौढ प्रति हेक्टर. 2) चिलोनस ब्लॅकबर्नी :- या परोपजीवी कीटकांचा उपयोग बटाट्यावरील पाकोळी, कपाशीवरील बोंड अळी व अन्य पतंगवर्गीय किडींच्या नियंत्रणासाठी होतो. प्रसारण - ५० हजार ममीज प्रति हेक्टर. 3) एनकार्शिया फॉर्मोसा :- हे कीटक भाजीपाला, फळपिके, फुलपिके व पॉलिहाऊसमधील पिकांवरील रस शोषक किडी (उदा. पांढरी माशी, मावा, उसावरील लोकरी मावा) आदींच्या नियंत्रणासाठी उपयुक्त आहेत. प्रसारण - ५००० कोष प्रति हेक्टर. 4) एपिरिकॅनिया :- हे मित्रकीटक उसावरील नुकसानकारक पायरिला या किडीच्या पिल्ले व प्रौढ अवस्थांवर परजीवीकरण करतात. प्रसारण - ५० हजार अंडी किंवा ५००० कोष प्रति हेक्टर. 5) अपेंटॅलीस (कोटेशिया) :- भाजीपाला पिकातील शेंडा व फळे पोखरणारी अळी, उसावरील खोडकीड, कांडी कीड, घाटे अळी आदींच्या नियंत्रणासाठी या कीटकांचा उपयोग होतो. प्रसारण - 50 हजार प्रौढ प्रति हेक्टर. ब) परभक्षी कीटक :- हे कीटक नुकसानकारक किडीपेक्षा आकाराने मोठे व सशक्त असतात. एक परभक्षी कीटक त्याच्या जीवनात अनेक किडींचा नायनाट करतो. 1) लेडी बर्ड बीटल (ढाल किडे) :- हे परभक्षी कीटक बहुतांश पिकांवरील रस शोषण करणाऱ्या मावा, तुडतुडे, पांढरी माशी, फुलकिडे व पिठ्या ढेकूण आदी किडींवर उपजीविका करतात. प्रसारण - २५०० प्रति हेक्टर. 2) ग्रीन लेस विंग :- या कीटकाच्या अळी व प्रौढ अवस्था या मावा, पांढरी माशी, तुडतुडे, कोळी, फुलकिडे, पिठ्या ढेकूण व बोंड अळीची अंडी, प्रथमावस्थेतील अळ्या खातात. प्रसारण - ५००० अंडी प्रति हेक्टर किंवा १० हजार अळ्या प्रति हेक्टर. 3) डिफा एफिडीव्होरा :- उसावरील लोकरी माव्याच्या प्रभावी जैविक नियंत्रणासाठी यांचा उपयोग होतो. पूर्ण विकसित अळी ३०० पेक्षा जास्त मावा किडी खाते. प्रसारण - १००० अळ्या प्रति हेक्टर.